AMED - Rusya'da bazı savaşların içteki dengeleri değiştirerek iktidar değişikliği ve devrimlerle sonuçlandığını hatırlatan Dr. İsmet Konak, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın da böyle bir sonucu tetikleyebileceğini söyledi.
Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, 4’üncü yılında devam ediyor. Rusya, Batı desteğine sahip Ukrayna'yı kesin bir yenilgiye uğratmaktan uzak bir pozisyondayken, ABD Başkanı Donald Trump'ın "güç tehdidiyle" savaşları sonlandırma stratejisi kapsamında tarafların 16 Mayıs ve 2 Haziran'da yaptığı görüşmelerden de beklenen sonuç çıkmadı.
Çatışma yoğunluğunun düştüğü savaşı ve etkilerini değerlendiren Dr. İsmet Konak, Rusya'nın Ukrayna'nın başkenti Kiev'i her zaman Rus Ortodoksluğunun kalbi ve Slavizmin beşiği olarak gördüğünü söyledi. Rusya'nın o nedenle Kiev'e ayrı bir önem verdiğini belirten Konak, "Çarlık döneminden beridir Rusya'nın Kiev'e, o coğrafyaya ayrı bir sevgisi var. O açıdan baktığımızda Ukrayna coğrafyasını her zaman kutsuyor, Rus tarihinin bir parçası olarak görüyor. Tabii Rusya 2014'te Yanukoviç'in iktidardan uzaklaşmasını bir türlü kabul etmedi. Başından beri her zaman bu silahlı darbeye karşı çıktı. Zelenski yönetiminin Kiev'e zarar verdiğini her zaman söylüyordu. Kuşa konan kötü cinsli bir kene olduğunu düşünüyordu Rusya. O yüzden 2022'de bu savaşı başlattı. Rusya bu savaşı başlattığında aslında planı Ukrayna'nın hepsini işgal etmekti, ele geçirmekti. Kiev yönetiminin teslim olacağını düşünmüştü; ancak gerçekleşmedi" ifadelerini kullandı.
UKRANA SAVAŞININ RUSYA'YA ETKİLERİ
"Siz ne kadar çok uğraşırsanız uğraşın, boğa size süt vermez" Ukrayna atasözünü hatırlatan Konak, Ukrayna'nın Rusya için böyle bir pozisyonda olduğunu ifade ederek, "Rusya son derece zor bir sürecin içine girdi. Savaş tam bir açmaz ve çıkmaza döndü. Gelinen noktaya baktığımızda bir kabusa döndü dersek yanlış olmaz. Ukrayna Savaşı artık bir karabasana döndü. Bu savaşta Rusya hem insani hem askeri hem de ekonomik olarak ciddi bir hasar gördü. Mesela insan gücüne baktığımızda Rusya'dan bir milyon kişi göç etti. Bu bir milyon kişi, 20 ile 40 yaş arası. Yani genç nüfus, yüksek eğitimli genç nüfusta bir beyin göçü yaşandı. Bu, Rusya'yı etkiler. Özellikle önümüzdeki yıllarda çok etkileyecektir. Hem savunma alanında hem teknoloji sahasında ciddi bir iş gücü açığı yaşanacaktır. Zaten hali hazırda silah endüstrisinde 400 bin kişilik bir açık var. Bunun dışında baktığımızda Rusya'da bir de askeri anlamda bir kayıp yaşandı. Mesela 10 bin tanktan bahsediliyor. 10 bin tank, 22 bin zırhlı araç, 30 bine yakın topçu sistemi, 40-50 bine yakın İHA. Bunlar Rusya açısından ciddi askeri kayıplar. Yani saldırı kapasitesini kaybetmeye başladı. Yüksek oranda savaş kabiliyetini kaybetti. Yine baktığımızda ekonomik olarak büyük bir kayıp yaşıyor. 2024'te Rusya'da yüzde 4 büyüme vardı. 2025'te son 1-2 aya girilirken yüzde 2'lik bir büyüme tahmin ediliyor. Bu ciddi bir sorun. Yine bütçe açığı 5 trilyon rubleye çıkmış durumda. Bütçesinin yüzde 40'ı askeri harcamalara gidiyor Rusya'nın. Enflasyon yüksek, faizler yüksek, yüzde 21 dolayında. Ve aynı zamanda rezervler de eriyor. Yani ekonomisine baktığımızda resesyondan depresyona doğru bir geçiş var. O açıdan Ukrayna savaşı çok olumsuz etkiledi" diye konuştu.
'RUSYA TUZAĞA DÜŞEBİLİR'
Rus tarihinde bazı savaşların iç dengeleri değiştirdiğini ifade eden Konak, Osmanlı'yla yaşanan Kırım Savaşı'nın Rusya'da iç dengeleri sarstığını, I. Nikolay'ın yerine oğlu II. Alexander'ın tahta çıktığını, bu sürecin Rusya'da toprak köleliğini kaldıran reformlarla sonuçlandığını söyledi. Rus tarihinde ikinci bir kırılma noktasının Rusya-Japonya arasında 1904-1905'teki savaşta yaşandığını ifade eden Konak, bu savaşın da 1905 devrimiyle sonuçlandığını, Rusya'da I. Dünya Savaşı'nda sonucunda 1917'de Ekim Devrimi'nin gerçekleştiğini hatırlattı. Konak, "1917 yılında Rusya'da hem Şubat Devrimi, arkasından da Ekim Devrimi gerçekleşti. Bu iki devrim yine II. Nikolay'ın sonunu getirdi. 300 yıllık Romanovlar hanedanı son buldu. Dolayısıyla Rusya'nın şu an girmiş olduğu Ukrayna savaşı, Putin'e bir sürpriz yaratabilir. Yani Putin bir sürprizle karşılaşabilir ülke içerisinde. İç dengeler, atmosfer değişebilir. Çünkü Rusya artık bu savaşı sürdüremez konumda. Hem ekonomik hem askeri hem insani olarak sürdüremez konumda. Bir barış antlaşmasını imzalamak zorunda. Yani barış anlaşması imzalamazsa, batılı ülkelerin tuzağına düşebilir. Bir bataklığa saplanabilir" şeklinde konuştu.
'UKRAYNA'NIN BARIŞ ANTLAŞMASINA İHTİYACI VAR'
Ukrayna Savaşı'nın da Rusya için benzer bir sonuç doğurabileceğine işaret eden Konak, "Ukrayna'nın da şu an bir barış antlaşmasına ivedi olarak ihtiyacı var. Şimdi Ukrayna'ya bakıyoruz; 7 milyon mülteci var. Sivil olarak ciddi bir kayıp. Yine ülkenin kalkınması, inşası için 500 milyar dolarlık bir paraya, kaynağa ihtiyaç var. Aynı şekilde ülkenin tarım arazilerinin yüzde 30'u mayınlı. Mayınlı olduğu için yeterli bi tarımsal üretim yapılamıyor. Ukrayna aynı zamanda bir tarım ülkesi, bir tahıl ülkesi. Bir de enerji üretiminin yüzde 64'ü çökmüş durumda. Termal üretim kapasitesi yüzde 80 azaldı. Bütün bu veriler, değişkenler bize neyi gösteriyor? Hem Rusya'nın hem Ukrayna'nın kesinlikle bir barış antlaşmasına ihtiyacı olduğudur" diye belirtti.
'TOMAHAWK FÜZELERİ ENDİŞESİ'
Ukrayna'ya Tomahawk füzeleri satışının gündemde olduğunu belirten Konak, Rusya'nın bu konuda oldukça endişeli olduğunu söyledi. Putin'in bu konuda bir açıklaması olduğunu ifade eden Konak, şöyle devam etti: "Putin 'Eğer bu füzeler satılırsa Ukrayna'ya, bu Amerika'yla Rusya arasındaki ilişkileri zedeler, zarar verir' dedi. Bu biraz önemli. Tomahawk füzelerine biraz bakmak lazım. Neden bu kadar Moskova endişeli? Bu füzeler düşük irtifada uçabiliyorlar. Nükleer başlık taşıyabiliyorlar. Bir de menzili çok yüksek. Bazıları bin 600 kilometre, bazıları ise 2 bin 500 kilometre menzile sahip. Dolayısıyla etkili füzeler. Rusya'daki askeri noktalar, bu füzelerin hedefinde olabilir. En son Amerika, Tomahawk füzelerini geçen Haziran ayında İran'a karşı kullanmıştı nükleer tesisleri vurduğunda. Yine Suriye'de Rusya'ya karşı kullanmıştı. Rusya'nın savunma sistemi, S-400 savunma sistemi bu füzelere karşı zayıf, etkili değil. Dolayısıyla Moskova bunu düşünüyor. 'Acaba bu füzeler satılırsa, bize karşı kullanılırsa ne olur?' Onun endişesi her zaman hakim. Şimdi zaten Zelenski de açıklama yapmıştı. Dedi ki, 'Biz bu füzeleri alırız, caydırma amaçlı kullanırız' diye. Yani 'Eğer Rusya'ya karşı alırsak, sadece askeri hedefleri vuracağız' dedi. Rusya'da şu an 2 bine yakın askeri hedef var. Bu füzeler gelirse kullanılabilir. Mesela o hedeflerden bir tanesi Tataristan'daki İHA fabrikası. Kiev'in amaçlarından biri oradaki İHA fabrikasını vurmak. Bu füzeler satılır mı, satılmaz mı şu anda muğlak, çok aşikar değil. ABD'nin şu anki planı, Rusya'yı bir barış antlaşmasına çekmek ve kısa sürede oradaki savaşı belli bir şekilde stabilize etmek. Bu açıdan bu füzeleri satmayabilir. Onu da söyleyelim."
'ANTLAŞMALAR PEK MÜMKÜN GÖRÜNMÜYOR'
Son günlerde "Putin-Trump görüşmesi olabilir" denildiğini, ama bundan vazgeçildiğini aktaran Konak, Trump'ın ise bunun bir zaman kaybı olduğunu söylediğini aktardı. Konak, şöyle devam etti: "Çünkü Rusya'nın bir ateşkes antlaşması imzalanmasını istiyor, 'Ondan sonra biz görüşelim. Eğer bu olmazsa benim için bir zaman kaybıdır' diyor. Dolayısıyla o görüşme şu an için rafa kalkmış durumda. Ama önümüzdeki haftalarda yeniden iki taraf yan yana gelir mi, göreceğiz. Tabii bu arada Rusya ne yaptı? Ukrayna'ya dönük saldırılarını arttırdı. Hem Kiev'de olsun hem Zaporijya'da olsun saldırılarını arttırdı. Putin de Trump'ı masaya çekmek istiyor, iki taraf birbirini caydırmak istiyor. Mesela ABD ne yaptı? En son ABD Hazine Bakanlığı hem Rosneft ve Lukoil'e dönük yaptırım kararı aldı. Bu durum Rusya'yı etkileyecektir. Çünkü Rusya'nın savaş gelirleri daha çok petrol üzerine kurulu. Amaç Rusya'yı bu gelirlerden mahrum bırakmaktır. Bu açıdan önümüzdeki günlerde neler olacağını göreceğiz. Bir de şunu söyleyelim; Rusya'nın talepleri var. Rusya eğer Putin Trump'la görüşürse o görüşmede bir kez daha bu şartlarını dile getirecektir. O şartlar şunlar; Moskova Donbas'ın tamamını istiyor. Yani Donetsk ve Lugansk'ın tamamını istiyor. Biliyorsunuz şu an Rusya Donetsk ve Lugansk'ı tamamen işgal etmiş değil. Son aylarda özellikle Kramatorsk ve Slavyansk üzerine saldırı amacı var. Oraları ele geçirmek istiyor. Bahsettiğim bu iki kentin işgali kolay değil. Yaklaşık bir yıl sürebilir. Rusya için çok büyük bir maliyete mal olabilir. O açıdan Putin şunu düşünüyor. 'Ben hiç buraya yönelmeden bir barış antlaşması masasına doğru gideyim. O masada Donbas'ı ileri süreyim. Geri kalan topraklarını da alayım.' Bu şartlar Kiev yönetimi tarafından kabul görmüyor. Zelenski zaten açıklamayı yaptı. 'Biz karşı çıkıyoruz. Herhangi bir toprak tavizinde bulunmayacağız' dedi. Dolayısıyla şu an baktığımızda bir ilmiksiz düğüm var, çözülemiyor bir türlü. İki tarafın dayattığı şartlar bir barış antlaşmasının imzalanmasını zorluyor. Pek mümkün değil."
260 MİLYAR DOLAR EKONOMİK KAYIP
Rusya-Ukrayna savaşının üçünü ülkelere yansımasına dair Almanya'da bir araştırma yapıldığını belirten Konak, bu araştırmaya göre 2022-2026 yılları arasında üçüncü ülkelerin toplam ekonomik kaybının 260 milyar dolar gibi yüksek bir rakam olduğunu söyledi. Bunun 70 milyar dolarının Avrupalı ülkelere ait olduğunu ifade eden Konak, şunları kaydetti: "Ciddi bir ekonomik kayıp. Bu yüzden onlar bir taraftan bu savaşın bir şekilde bitmesini istiyorlar. Diğer taraftan Avrupalı ülkeler Putin'i zayıflatmanın peşindeler de. Çünkü bu savaşı uzatırlarsa Rusya daha fazla zorluk çekecektir. Yani savaş derinleştikçe Moskova'nın metabolizması daha fazla bozulacaktır. Avrupalı ülkeler bir taraftan onun hesabını da yapmıyor değiller. Bu savaşın tabii Rusya'ya şöyle bir etkisi var: Suriye'de Rusya nüfuzunu kaybetti. İran'a yönelik saldırılarda Rusya'yı çok fazla etkin görmedik, aktif değildi. Yine Güney Kafkasya'da Rusya ciddi bir güç kaybı yaşıyor. Zangezur koridoru üzerinde ABD'nin artık bir egemenliği var. Rusya bir otorite kaybına uğruyor, otorite boşluğu var. Bu belli ölçüde Ukrayna Savaşı'nın etkisidir."
'RUSYA'NIN DÖNMESİ KÜRTLER İÇİN UYGUN DEĞİL'
Putin ile Suriye Geçiş Hükümeti Başkanı Ahmet El-Şara görüşmesine işaret eden Konak, Şara'nın bu görüşmede, Rusya'dan 100 milyar dolarlık bir yardım istediğini belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü: "Yine Şara silah desteği, petrol istedi. Peki, şu an Rusya 100 milyar dolarlık bir yardımda bulunabilir mi? Pek mümkün değil. Çünkü Ukrayna Şavaşı zaten zorluyor. Biraz önce bahsettiğimiz gibi bütçenin yüzde 40'ı askeri harcamalara gidiyor. Bu da mümkün değil. Eğer bu savaş biterse, o zaman Rusya Suriye'de yeniden daha fazla etkin olabilir. En son Lavrov'un bir açıklaması olmuştu. Rojava'daki Özerk Yönetim'le ilgili. Özerkliğe karşı çıktığını söyledi ve özerkliğin bir başka coğrafya içinde model, örnek olacağını dolayısıyla bunun doğru olmadığını dile getirmişti. Hatta yine Suriye Dışişleri Bakanı Şeybani de, Lavrov'u destekleyici açıklamalarda bulunmuştu. Yani Ukrayna'daki bir barış, belki dünya ekonomisi açısından olumlu olabilir, ama Rusya'nın Ortadoğu'ya dönüşü konusunda tetikleyici olabilir. Rusya Ortadoğu'ya dönerse bu Kürtler açısından pek uygun olmayabilir. Çünkü Kürtlerin mevcut projesini pek desteklemeyen bir Rusya var."
MA / Müjdat Can – Melik Varol