Yek ji nîqaşên herî girîng ên ku bi pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk a Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan re derketiye holê, avakirina komunanên demokratîk e. Di nav înîsiyatîfên avakirina komunan de hewldanên çandî û hunerî hene ku bîr û nasnameya gelan çödıkın. Nivîskar û Wênesaz Huseyin Ozsoy ku piştî 30 salön di girtîgehê de ji nû ve dest bi têkoşînê kir, ani zıman ku saziyên çandî û hunerî komun in ku pêdiviya civakê hewce bi wan heye û got ku her hewldaneke takekesî ya ku ber bi kolektîvîzmê, civakê ve neçe û xizmetê ji dîrok û çandê re neke, dê bê encam bimîne. Ozsoy bal kişand ser awayê rêxistinkirina hewldanên çandî û hunerî. 

 

Ozsoy, li ser pêşketinên di warê çand û hunerê de axivî û got: "Nizanim danberheviya salên 1990'î bi 2025'an re çiqas rast û zanistî ye, lê salên 90'î xwedî ruh û hesteke biarmanc bûn. Çawa ku ev rewş di şer û siyasetê de xwe nîşan da, ew jî serdemek bû ku afirînerî di warên çand, huner û wêjeyê de gihîşt lûtkeyê. Em behsa serdemekê dikin ku mirov, bi ruh û hesteke hevpar, bi rêya ked û hilberîna kolektîf armancên hevpar dişopandin. Îro, bi cîhana dîjîtal re, rêya ber bi takekesiyê, populerbûnê û pereyê hêsan, hêsantir bûye. Aliyê herî berbiçav li vir meyla neketina ji armancekê ye. Lêbelê, qalîteya herî bilind, ya herî jêhatî û nirxên ku dê me nemir bikin û bi pêş ve bibin, bi saya takekesê azad ku xwe bi rêya keda kolektîf û jiyana hevpar diafirîne û nas dike, gengaz in."

  

‘DIVÊ EM ESTETÎKA HUNER-ÇANDÊ DERXÎNIN HOLÊ'

 

Ozsoy destnîşan kir ku rastiya têkoşînekê, berxwedanekê ku dîroka serobino bûye bi ruh û can dike, di salên 1990'î de derket holê û ronesansek çêbû. Ozsoy got: "Ev ronesans di heman demê de bû sedema ronakbîriyeke nû. Îro, em qala asteke polîtîzasyonekê dikin. Bi rastî jî polîtîzasyon tiştekî baş e. Zanînên mirov çi ne, ji ku tên, diçin ku derê û çi dixwazin û dikare rewşekê biafirîne ku ew dikarin bibin mijarek, di nav demeke dîrokî de. Divê ev mijar karibe xwe bi awayekî îdeolojîk û rêxistinî bi awayekî xurttir bi cih bike. Tenê bi vê helwesta xurt hûn dikarin şerekî siyasî yê saxlem û bihêz bidin. Çawa ku hûn dikarin siyaseteke aborî ya bihêz bişopînin, hûn dikarin estetîkeke hunerî û çandî ya pir bihêz û pêşketî jî derxînin holê. Lê meseleya bingehîn li vir ew e ku hûn bi xwe re rast bin û vegerin eslê xwe yê rastîn. Ew li ser ji nû ve afirandin û domandina xwe bi rêya kokên xwe ye. Bi parastina vê bêhempabûn û cudahiyê, Kurd dikarin bibin malbateke serbilind a mirovahiya gerdûnî. Ev ne bi teqlîdkirin û teqlîdkirina wan, pişta xwe dayîna nirx, ziman û kevneşopiyên xwe, lê bi hembêzkirina wan û zanîna ka em çawa xwe biafirînin dikare bibe. Wekî din, em ê bi rewşeke mîna mirîşkeke ku ji qalikê xwe hez nake re rû bi rû bimînin." 

 

'KURDÎTÎ MIZGÎNIYÊ DIDE MIROVAHIYÊ' 

 

Ozsoy diyar kir ku Kurd xwedî hebûneke politik ya bihêz in lê rêxistin û avakirina civakî ya pêwîst ji bo gihîştina vê astê kêm e û wiha domand: "Hîn jî rastiyeke me heye ku hîn me xwe bi hesteke azadiyê ava nekiriye. Ger em karibin van zehmetiyan li gorî zîhniyeta xwe ya bingehîn ava bikin, deriyên azadiyê di sedsala 21'ê de ji bo Kurdan vekirî ne. Bi berxwedan, têkoşîn, rastiya jinan û 52 salên berxwedanê, Kurdîtî mizgîniyê dide mirovahiyê li çaraliyê cîhanê. Îro, Kurd bi rêberiya xwe rêyekê ji bo dîrokê diafirînin ku ramanan di asta gerdûnî de diafirîne. Mirovahî dê bi piranî li ser vê rêyê pêş bikeve. Ji bo kesên ku xwedî hişê pêşverû yê serdema dawî ne, ew kesên ku îro ji bo pêşerojê diaxivin, an jî ew kesên ku ji bo pêşerojê dest bi kar dikin û dizanin çi dixwazin, dê bi ser bikevin. Hemû yên din dê herin ser sergoyê dîrokê. Ev ax, axên berhemdar in ku ji bo mirovahiyê wekî bihuşt tên binavkirin. Rastiyeke civakî, bi hebûn û eslê xwe, bi awayekî bêhempa ji bo azadiya xwe hatiye veqetandin. Divê ev were zanîn, dîtin û naskirin. Rabirdû çi be, pêşeroj jî wisa ye. Her ku em bêtir beşdarî nîqaşên rewşenbîrî yên li ser rabirdûya xwe bibin, em dikarin şansekî mezintir bi dest bixin ku xwe fêm bikin. Divê Kurd karibin hebûna xwe watedar bikin, felsefeya xwe kûrtir bikin, bi zanîna ku di destê wan de ye hişmendiya xwe ava bikin û di rêya rizgariya xwe de bibin mirovên xwedî gotin û kiryaran."

 

POLÎTÎKAYÊN ÇEWISANDIN Û ASÎMLASYONÊ

 

Ozsoy anî ziman ku her hewldaneke takekesî ku bi kolektîvîzm û civakê re neherike û xizmeta dîrok û çanda wê neke, dê bê encam be û got: "Hin berhem hene ku ji me derketine lê xizmeta Faris, Ereb û Tirkan dikin. Lêbelê, ji ber ku ev berhem bê ziman û nirxên xwe yên bingehîn in, îro biyanî bi wan serbilind in. Wekî Kurdek, şensê min tune ku ez bi wan berheman pesnê xwe bidim. Ji ber ku hûn xizmeta kîjan zimanî bikin û biafirînin, we ew ziman pesn kiriye. Ziman û çanda me rastî polîtîkayên pir hişk ên zilm û asîmîlasyonê hatine. Bi heman awayî, di seranserê dîrokê de, gelek rejîmên otorîter û zordar, wekî Planên Şerq Islahatê, Takrir-i Sukûn, Dadgehên Îstîklalê, Dadgeha Ewlehiya Dewletê (DGM) û biryarnameyên qanûnî, hatine pêşxistin ku Kurdan paşguh kirine, înkar kirine, qedexe kirine û hewl dane ku wan asîmîle bikin. Li hember vê yekê, divê em bi inyad xwe bi ziman, nirxên çandî, gel û erdnîgariya xwe ve girêbidin. Rêya veguherandina rastiya kurd ji bo avakirineke bebriçav, rêxistinkirina xwe wekî civakê ye. Civakên rêxistinkirî civakên azad in. Ger em behsa takekesên azad bikin, ev yek di rastiyeke civakî de ku bi dest xistiye hişmendiyeke azad û rêxistinkirî ye, tê îfade kirin. Ev berbiçavbûn, têkoşîna 50 salî ya li Kurdistanê derxistiye holê." 

 

'DIVÊ LI SER KOMUNALÎZEKIRINA SAZIYÊN KURDAN NÎQAŞ WERE KIRIN'

 

Ozsoy bilêv kir ku divê li ser komunalîzekirina saziyên Kurdan nîqaşek were kirin û got: "Kurd her tim bi malbat û eşîrên xwe re bi awayekî komunal jiyane. Têkoşîna ku di zindanan de tê meşandin jî di bin nasnameyeke komunal de hatiye meşandin. Di têkoşîna azadiyê de, felsefeya 'yek ji bo hemûyan, hemû ji bo yekê' ji hêla gel ve hatiye pejirandin û heta roja îro jî berdewam kiriye. Em hewceyê komunan in ku pirsgirêkên civakî yên heyî bêyî ku serî li rêbazên tundûtûjiyê bidin çareser bikin, bi rêya nîqaşên demokratîk, hewcedariyan destnîşan bikin û bi îradeya kolektîf biryaran bidin û bicîh bînin. Komunên herî mezin sazî ne. Şaredarî, di î warî de, yekîneyên nîv-komunal in. Komun saziyeke çandî û hunerî ye ku civak pêwîstiya wê pê heye. Dema ku em bi pirsgirêkên civakî re rû bi rû dimînin, em bi xwe dixwazin yekîneyekê ava bikin ku wan çareser bike. Em nikarin rabirdûyê înkar bikin. Divê em hêmanên baş ên vê rabirdûyê biparêzin û eslê wê yê erênî bibin pêşerojê. Erka me ye ku em bi rastî wê di jiyana xwe de hembêz bikin, bicîh bînin û di avhewa û jiyana xwe ya çandî de belav bikin. Pirsgirêka komun û avakirinê dikare bi hatina kesên azad, destnîşankirina hewcedariyên xwe û avakirina komunan li gorî giranî û girîngiya van hewcedariyan were çareserkirin."