Ji OHD'ê rapora li ser girtîgehên Antalyayê: Mafê tedawiyê tê astengkirin

  • rojane
  • 12:39 20 Hezîran 2025
  • |
img

ANTALYA – Nûnertiya OHD’ê ya Antalyayê têkildarî binpêkirinên mafan ên 5 mehên destpêkê ya sala 2025’an raporek amade kir. Di raporê de hat gotin ku girtî ji mafê tenduristiyê bêpar tên hiştin. 

Nûnertiya Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê ya Antalyayê (OHD) rapora der barê binpêkirinên ku di 5 mehên destpêkê yên sala 2025’an de li 5 girtîgehên bajêr û derdora wê pêk hatine amade kir. Li gorî raporê, girtiyên li girtîgehên li Antalya û derdora wê tên ragirtin, di xwegihandina xizmetên tenduristiyê de rastî astengiyên giran tên. Rapora ku ji hêla parêzerên endamên Komîsyona Girtîgehan a Nûnertiya ÎHD'ê ya Antalyayê ve hatiye amadekirin, serlêdanên kesên girtî, giliyên bi rêya name û faksê hatine kirin û çavdêriyên ku di serdanên Girtîgeha Ewlehiya Bilind a Antalya, Tîpa S a Antalya, Tîpa S a Manavgat, Ewlekariya Bilind a Bûrdûrê û Girtîgeha Tîpa L a Alanyayê de hatine bidestxistin.
 
SEWQ DERENG TÊN XISTIN 
 
Di raporê de hat parvekirin ku li Girtîgeha Bi Ewlekariya Bilind a Antalyayê 16, li Tîpa S a Antalyayê 11, li Girtîgeha Bi Ewlekariya Bilind a Bûrdûrê 19, li Tîpa S a Manavgatê 10, li Tîpa L a Alanyayê jî 6 girtiyan re hevdîtin hatin çêkirin. Di raporê de hat destnîşankirin ku yek ji mijarên bingehîn ên gerdûnî li hemû girtîgehan tên bilêvkirin, derengmayîna veguhastina nexweşxaneyan e û hat destnîşankirin ku pêvajoyên veguhastinê li ser bingeha 'peydabûna artêşê' bêyî ku faktorên li ber çavan ên weke rewşa tenduristiyê ya takekesî yan jî lezgîniya nexweşiya wan li ber çavan bên girtin, tên destnîşankirin. Her wiha hate diyarkirin ku dema bendewariya sewqkirina nexweşxaneyên diranan dereng tê xistin.
 
LI REVÎRÊ MUAYENE KÊM DIMÎNE
 
Di raporê de ku tê gotin xizmetên tenduristiyê jî bi tevlêbûnên giran têne kirin, tê gotin girtî bi hefteyan li bendê ne ku doktor bibînin, li girtîgehê tenê doktorek heye û ev doktor gelek caran li saziyê nîn e. Tê diyarkirin ku muayeneyên heyî derasayî ne û kêm in. Di raporê de tê gotin dermanên ku hewcehiya wan bi bikaranîna lezgîn heye di dema xwe de nayên peydakirin, gihandina dermanan a ku girtiyên bi nexweşiyên kronîk divê bi domdarî werin bikaranîn dereng tê xistin û ev jî dibe sedema pêşketina nexweşiyan û bêbandoriya tedawiyê.
 
PÊKANÎNÊN BI KELEPÇE
 
Li gorî raporê, hat ragihandin ku li girtîgehên bi Ewlekariya Bilind a Antalya, Girtîgeha Tîpa S a Antalyayê û Girtîgeha Ewlehiya Bilind a Bûrdûrê, yek kelepçe tên bikaranîn; dema li girtîgehên Tîpa S a Manavgatê û Tîpa L a Alanyayê pêkanîna cot kelepçe heye. Ev pêkanîn bi taybetî tevgera fîzîkî ya girtiyan a di dema veguhastina nexweşxaneyê de sînordar dike û bandorek neyînî li tedawîkirina wan dike. Yek ji binpêkirinên mafên mirovan ên herî zêde di raporê de cih girtin, li Girtîgeha Bi Ewlekariya Bilind a Bûrdûrê rû dide. Girtiyan ragihandin ku ji bo sewqî nexweşxaneyê werin kirin neçar tên hiştin ku 'lêgerînên bi devkî' bên kirin û yên vê pêkanînê red dikin jî nikarin xwe bigihînin doktor. Hat ragihandin ku zexta ji bo "lêgerînên valatiya devkî" her carê bi zorê tê kirin, bêyî ku lezgîniya nexweşiyê hebe, tê kirin. Di raporê de her wiha tê diyarkirin ku gelek girtî cezayên wan dirêj kirine û hate destnîşankirin ku cezayên girtiyên weke H.Ç., M.K., N.Ç., S.A. û A.Y jî hatine paşvexistin.
 
‘NAMEYA KURDÎ TÊ ASTENGKIRIN’
 
Di raporê de hat gotin ku nameyên Kurdî yan dereng tên teslîmkirin an jî tê gotin ku "winda" ne û nameyên ku ji girtîgehê tên şandin jî ji ber "sansurê" ya cezayan an jî paragrafê nayên teslîmkirin. Di raporê de bal hat kişandin ku gihandina avê bi sînor e, bi erzaqên rojane bi 50 lître ava germ û li piraniya girtîgehan jî 150 lître ava sar hatiye sînordarkirin û hat destnîşankirin ku av bi kirêc e û madeyên paqijiyê têrê nake û buha ye.
 
DAXWAZ Û PÊŞNIYAR
 
Daxwaz û pêşniyarên OHD’ê wiha ne;
 
"* Li gorî rêgezên hiqûqî yên gerdûnî, hiqûqa ceza û mevzûata navneteweyî li ber çavan were derbaskirin; divê dawî li pêkanînên rêveberiya girtîgehê û personelên di encama binpêkirina qedexeya îşkenceyê, mafê tenduristî û dermankirinê, mafê azadiya şexsî û ewlehiya şexsî, azadiya ragihandinê û azadiya ramanê yên ku di serlêdanên ku ji saziyên me re hatine kirin de hatine diyarkirin bên bidawîkirin û divê rêveberî erkên xwe bi cih bîne.
 
* Divê girtîgeh li gorî pîvanên di hiqûqê de hatine diyarkirin bên anîn. Divê şert û merc li gorî peymanên navneteweyî yên ku Tirkiye aliyekî wê ye û bi taybet girêdayî Midûriyeta Giştî ya Saziyên Cezayê û her wiha mafên mirovan bên başkirin.
 
* Ji ber pêkanîna lêgerînan hundirê devk ku dişibe tacîzê di dema veguhastina nexweşxaneyan de û neqebûlkirina girtiyan a ji bo qebûlkirina van pêkanînan, îdareyên girtîgehan bi mehan e nahêlin bi dehan girtiyên nexweş sewqî nexweşxaneyan bên kirin. Divê tavilê pêkanînên derveyî mirovahiyê yên lêgerînên hundirê dev û rêbazên din ên lêgerînê yên hatine qedexekirin bên rawestandin û veguhastina nexweşxaneyê ya girtiyên nexweş bê ewlekirin.
 
* Tê famkirin ku îdareyên girtîgehan ji bo hemû pêkanînên ku rûmeta mirovan binpê dikin, wek lêgerîna tazî, lêgerînên hundirê dev, jimartina li ser piya û îzolasyonê hincetên qanûnî dîtine û di vê qanûnê de qedexeyên zelal tune ne, lê belê rêziknameyên nezelal û şîroveker hene, bi vî awayî hêsankirina pêkanînên bi vî rengî ji bo rêveberiya girtîgehê. Ji ber vê yekê pêwîste di qanûna înfazê de rêziknameyên nû bên çêkirin.
 
* Ji ber ku girtiyên nexweşên giran nikarin bi tena serê xwe jiyana xwe bidomînin, divê bên berdan û înfazên wan bên taloqkirin; kesên tên binçavkirin bila serbest bên berdan. Ji bo pêşî li pêkanînên ku muayeneyên kelepçekirî, veguhastina bi kelepçe li wesayîtên girtîgehê û pêkanînên din ên der barê saziyên li derveyî Wezareta Dadê ku ji ber sedemên 'ewlekariyê' pêşî li rûmeta mirovan û mafên mirovan ên bingehîn tê girtin, bê girtin, divê guhertinên qanûnî bên kirin.
 
* Di nava şert û mercên girtîgehê de ji bo girtî karibin civakî bibin, di dema cezayên xwe de ji têkiliyên civakî qut nebin, çalakiyên li qadên hevpar ji bo tenduristiya wan a fîzîkî û zîhnî xwedî girîngiyeke mezin e. Ji bo başiya fîzîkî û derûnî divê tecrîdeke demdirêj an jî bêdem a civakî li girtiyan neyê kirin.
 
* Ji bo girtiyan divê têr, hevseng û xurekên tendurist bên peydakirin û vîtamîn bên dayîn. Her wiha divê pêdiviyên girtiyên nexweş yên di  pêwîstî /xwarina vejeteryan de ji nêz ve bên şopandin û zext li wan neyê kirin an jî neçar nemînin ku xwarinên ku divê nexwin bixwin; divê erkên wan ên di vî warî de bi cih werin anîn.
 
* Divê hejmareke têrker a xebatkarên tenduristiyê li girtîgehan hebe (divê hejmar bê zêdekirin). Divê girtî ne bi wesayîtên servîsê, bi rêbazên hîjyenîk û tenduristtir derbasî saziyên tenduristiyê û nexweşxaneyan bên kirin.
 
* Li gelek girtîgehan, demdirêj xwe gihandina pêwîstiya bingehîn a avê gihaştiye wê astê ku mafê destnedana tenduristiyê binpê dike. Ji bo girtiyan divê ji bo hilberên paqijiyê bi lezgînî xwegihandina bêpere were dabînkirin û pirsgirêka avê were çareserkirin.
 
* Girtî ji bo bi tendurist bê parastin divê malzemeyên paqijiyê yên pêwîst bên dayîn; ev ji bo pêşî lêgirtina nexweşiyên potansiyel û pirsgirêkên tenduristiyê girîng e.
 
* Pirsgirêkên ku girtiyan di mijara ragihandin û serlêdanên nivîskî de dîtine divê bên çareserkirin û di rewşên awarte yên li girtîgehan de tên jiyîn (mîna veguhastin/sirgûnên li girtîgehan û nexweşiyên ragihandinê), şert û merc bên afirandin ku bi malbat û parêzerên xwe re têkiliyê deynin.
 
* Divê ji girtî û ziyaretvan divê li gorî rêziknameya neteweyî û navneteweyî hûrmet bê nîşandan; lêgerînên ku di têketinên girtîgehê de tên kirin, ji ber ewlekariyê jî divê neyên biçûkxistin. Der barê personelên pêkanînên bi vî rengî dikin de, divê pêkanînên hiqûqî bi dozgeriya girtîgehê ya pêwendîdar re bên kirin.
 
* Ji bo pêşî li binpêkirina mafên nû bê girtin, her biryara binpêkirinê ya Dadgeha Destûra Bingehîn û Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê ya li ser mijarên mîna veguhastin, cezayên dîsîplînê û mafê ragihandinê li ber çavan bên girtin, divê sererastkirinên mayînde bên kirin.
 
* Divê rêziknameya Navendên Çavdêrî û Dabeşkirinê ku dibe sedema pêşîlêgirtina berdanên bi şert û merc û nirxandina mehkûman bê rakirin û rêgeza hiqûqa guncan bê bikaranîn. Krîterên 'tevgerên baş' ên niha di meriyetê de ne, piştî ku şert û mercên mehkûmên li girtîgehê bi rengekî adil binirxînin diviyabû bihata destnîşankirin û berî nirxandina 'rewşa baş' a girtîgehan şert û mercên fîzîkî û civakî yên girtîgehan ên ji bo rûmeta mirovahiyê bên afirandin. Yên ku bi qanûnên cudakariyê yên weke 'Qanûna Têkoşîna li dijî Terorê' li girtîgehê hatine bicihkirin, ne 'sûcdarên pêwîstiya wan bi rehabîlîtasyonê heye' ne; ji ber vê yekê, qanûnên ceza û darizandinên wan jî divê ji mantiqa hiqûqa ceza ya dijmin dûr bikevin.
 
* Ji bo şopandina rewşa girtiyên nexweş ên giran ên li girtîgehên li Antalyayê û pêşîgirtina li her diçe kûrkirina binpêkirina mafên mirovan û pêkanînên îşkenceyê, divê li gorî hiqûqa neteweyî û navneteweyî mekanîzmayên şopandinê yên serbixwe werin avakirin. Her wiha divê Komîteya Pêşîlêgirtina Êşkenceyê ya Ewropa (CPT), Wezareta Tenduristiyê, Wezareta Dadê, Saziya Mafên Mirovan û Wekheviyê ya Tirkiyeyê (TÎHEK), Komîsyona Lêkolînkirina Mafê Mirovan a Meclisa Niştimaniya Mezin a Tirkiyeyê (TBMM) li dijî binpêkirinên mafan ên li van saziyên girtî yên ceza pêk tên bikevin nava tevgerê."
 

Sernavên din

22/07/2025
22:24 CHP: Em dixwazin tevkariyê li komîsyonê bikin, lê ya girîng pêvajo bi şefafî bê meşandin
22:15 Li Şirnexê ji 55 rêxistinên sivîl piştgirî ji bo pêvajoyê
19:40 Partiya Memleketê hat girtin
19:34 Ji bo girtiyên li Bolûyê kampanyaya hasthagê
17:20 Kesê ku îşkence li zarokan kir serbest hat berdan
16:27 Rapora Rêxistina Efûya Navneteweyî ya têkildarî Girtîgeha Evînê
16:08 Werîşe Muradî: Rêveberiya xweser tekane rê ye ku dikare azadiyê bi rûmeta mirov re bike yek
16:07 PSAKD bertek nîşanî Bahçelî da: Em hemwelatiya wekhev dixwazin
15:30 Li Siwêdayê agirbest hate binpêkirin
15:29 Ji rêxistinên mafên mirovan û hiqûqî ji bo Fatma Tokmak bang
15:15 Iraqê biryara şandina mûçeyan da
14:55 Di mehekî de 71 kes hatin darvekirin
14:48 ‘Em ê bibin dengê jinên Elewî û Durzî’
14:19 Li Sûrê civîna ‘pêvajoyê’: Yekitiya Kurdan dê teşe bide sedsala nû
14:18 Di cezayê 'axaftina telefonê' de biryara îxlalkirinê
13:36 Li Bazîdê dê konferansa ‘Giringiya Yekitiya Neteweyî ya Kurdan’ bê lidarxistin
13:35 Herêma Federe ya Kurdistanê dehata xwe ya derveyî petrolê radestî Bexdayê kir
12:41 Têkildarî ‘plana rantparêziyê’ ya li Newala Qesaba doz hate vekirin
12:04 Bi wêneyê rojnamegera ku hatibû qetilkirin merasîma dîrokî şopand
11:36 Trump: Ger hewce bike em ê dîsa bikin
11:19 Jinên Elewî: Cewhera heqîqetê dayik e, ev giyanê ji nû zindî be
11:07 Bûyera ku ‘pêvajoya çareseriyê’ bi dawî kir: Divê dîsa 10 sal badilhewa neçe
10:48 Bakirhan: Komîsyon dikare modela aştiyê ya Tirkiyeyê ava bike
10:32 Parêzer Atmaca: Guhertina destûra bingehîn ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd pir girîng e
09:31 Baroya Rihayê ji bo piştgiriya aştî û çareseriyê dest bi xebatê kir
09:23 Hevserokê DAD'ê Kete: Şewitandin rêvekirina li ber hebûnên nû ye
09:11 Hevdîtinên gel: Divê AKP, MHP û CHP jî ji derdora xwe re vebêjin
09:08 Rojnamevan Bayramoglû: Ger hikûmet zemîna demokratîk veke dê pêvajo bimeşe
09:07 Bêrîvanên li Zozana Sunduzê ji rewşa aboriyê ne razî ne
09:05 Zarok di betlaneya havînê de fêrî Kurdî dibin
09:00 ROJEVA 22'YÊ TÎRMEHA 2025'AN
21/07/2025
18:34 Li Xezeyê 19 kes ji birçîna mirin
18:23 Kesên ku wêneyên Ocalan parvekiribûn hatin binçavkirin
15:46 Civîna Serokê MÎT’ê û DEM Partiyê dest pê kir
15:34 Leşker gef li girtiya nexweş xwar: Em wê ji holê rakin
14:32 Civîna Kurtulmuş û Bahçelî dest pê kir
14:29 Gelek êş kişand û rasti neheqiyan hat: Em wekheviyê dixwazin
14:24 CHP’ê giliyê dozger Gurlek kir
14:23 TAJÊ ji 19 welatan re name şand: Qirkirina Êzidiyan nas bikin
14:22 Peymana petrola Tirkiye û Iraqê ya 53 salan ber bi dawî dibe
14:07 Li Bangladeşê balafireke şer ket kampusa zanîngehê
13:59 Li Herêma Federa ya Kurdistanê 82 roj in mûçe nayê dayîn
13:51 Li Ewropayê dê ji bo Ocalan meşa azadiyê bê lidarxistin
13:30 Gola ku gundiyan çêkirin ziwa bû û bi hezaran masî mirin
13:24 Halîde Turkoglû: Em ê jiyana azad û wekhev ava bikin
13:00 Cara duyemîn e tehliyeya girtiyê 30 salan hate astengkirin
12:53 Gelê Hondurasê: Ramanên Ocalan îlhameke mezin dide me
12:47 Berdevkê Partiya Komunîst a Avusturyayê: Divê piştgiriyê bidin daxwaza Kurdan a aştiyê
12:02 Ciwanên ku hatibûn binçavkirin sewqî edliyeyê bûn
11:59 Jin dê bi pêşvebirina rêxistinbûnê tevli pêvajoyê bibin
11:45 Serokê MÎT’ê dê biçe serdana DEM Partiyê
11:36 Li Girtîgeha Bolu tehliyeya 35 girtiyan hate astengkirin
11:13 Çerkez dixwazin di komîsyonê de cih bigirin
10:51 Kampanyaya îmzeyê: Em dixwazin beşdarî pêvajoyê bibim
09:50 Xwebûn bi manşeta ‘Bingeha hiqûqî nebe nabe’ derket
09:47 Li Kurdistana Federe 9 meh in hikûmet nayê damezirandin
09:11 Li gundên Pasûrê pirsgirêka av û rê: Welatî çareseriyê dixwazin
09:09 Daxwazên welatiyên Êlihê yên têkildarî pêvajoyê
09:06 Li dijî hewaya germ: Ava sûsê
09:00 ROJEVA 21’Ê TÎRMEHA 2025’AN
20/07/2025
16:59 Piştî 7 salan ji bo Cesen û Gozeten şîn hate danîn
16:29 Li Nisêbînê jinekê bi awayekî guman jiyana xwe ji dest da
16:16 Îsraîlê êrişê Filistîniyên ku li bende alîkariyê bûn kir
15:45 Li gelek bajaran merasîma bibîranînê: Xeyalên wan nîvco neman
14:44 Encamnameya ‘Komxebata Dayikan’: Erka jinûve avakirinê li pêşiya me ye
14:43 Tulay Hatîmogûllarî: Ji bo vekirina rêya aştiyê divê hevrûbûn çêbe
14:41 Li Uşak û Afyonê şewat derket
12:51 Li Îzmîrê qetlîama jinan
11:56 Bibîranîna 33 ‘Rêwiyên Xeyalan’: Divê hevrûbûn çêbe, kiryar bên darizandin
10:48 Kesên diçin seyranê Newala Qoriyê qirêj dikin
10:43 Li Stenbolê 4 şevnişîn şewitîn
09:52 Di berga kovara Jinê de merasîma dîrokî
09:33 Li ser rêya Kobanê rêwiyekî xeyalan: Hogir
09:14 DAIŞ’îyên ku êrişê Siwêdayê kirin beşdarî weşana zindî bûn!
09:08 Tevî qedexe û ferzkirina koçberiyê jî dest ji Sûrê berneda
09:05 Ari ku merasîmê temaşe kir: Divê imhaya 100 salî bi dawî bibe
09:00 ROJEVA 20'Ê TÎRMEHA 2025'AN
19/07/2025
19:59 Girtiyê ku berdana wî du caran hat taloqkirin serbest hat berdan
18:56 SOHR: Ji 13’ê Tîrmehê ve herî kêm 940 kes hatine kuştin
16:33 Xizmên windayan li 4 bajaran daxwaza edaletê kirin
16:30 Dîmenê ku polîs malbata muzîk guhdarî kiribû gule barandiye derket holê
16:16 Li Girtîgeha Sinê 3 girtiyên Kurd dest bi greva birçîbûnê kirin
16:15 Têkildarî kuştina Ayşe Tokyaz polîsek hat binçavkirin
16:11 Meclisa Ekolojiyê ya Wanê hat avakirin: Tovê aştiyê ya ku Ocalan çand bû hêvî
15:57 Altan Öymen jiyana xwe ji dest da
15:54 Komxebata DAD'ê: Dayik hilgirên heqîqetê ne
14:50 Ji bo Hasan Gulunay ê 33 sal berê hat windakirin edalet xwestin
14:45 Meclisa Jinan a DEM Partiyê bi jinan re hevdîtin pêk anî
12:53 Li Rihayê bi rojnamegeran re civîna pêvajoyê
12:42 Girtiyê ku kamera li hucreya wî hatibû bicihkirin doz li Wezareta Dadê vekir
11:32 MKG'ê Ayfer Serçe bi bîr anî: Pênûsa wê hê jî dinivîsîne
11:25 Kongra Star ji bo 19'ê Tîrmehê daxuyanî da: Li dijî gefên nû em xweparastinê xurt bikin
11:21 Husiyan êrîşî Îsraîlê kirin
11:15 Ji bo girtiyê nexweş ku rastî îşkencyê hat cezayê hucreyê
10:58 Kaya: Ji bo entegrasyonê demildest sererastkirinên qanûnî divê
10:55 Bîra çandî ya Enqereyê hilweşandin
10:50 Her ku zêr buha dibe eleqeya ji bo teqlîdê zêde dibe
10:49 Jin piştevaniyê xurt dikin: Dê li Rihayê bazara 'pevguherandinê' bê avakirin
10:38 Malbatên 33 'Rêwiyên Xeyalan' 10 salên ji bo edaletê têdikoşin
10:32 Tekane xayeya wan serkeftina pêvajoyê ye: Divê her kes hewl bide